نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدبهشتی
چکیده
چکیده
تذکره‌نگاران دامنة زادگاه بیدل را از بخارا تا اکبرآباد، از لاهور تا بنگاله و پتنه، و از اکبرنگر (راجمحل) تا قریة خواجه‌رواش کابل گسترانیده‌اند و تبار او را به سه قبیلة بَرلاس، اَرلاتو اَرلاس منتسب کرده‌اند؛همچنین درخصوص چگونگی زندگی و ممدوحان او تا پیش از سال 1096 ق، اتفاق نظر ندارند؛این در حالی است که تذکرة مرآت واردات، مطالبی درخصوص زندگانی بیدل ذکر می‌کند که تطبیق آن با آثار بیدل، تذکره‌ها، شخصیّت‌های تاریخی و جغرافیای آن زمان هندمی‌تواند گره برخی از ابهامات زندگی او را باز کند. این مقاله در پی آن است با نگاهی به آثار و نوشته‌های بیدل، تذکره‌ها و کتاب‌های تاریخی، صحّت و اعتبار ادعاهای صاحبِمرآت واردات راروشن سازد. روش تحقیق به صورت اسنادی و با استفاده از امکانات کتابخانه‌ای است که در آن از دستاوردهای علمی پژوهشگران دیگر هم استفاده شده است. پراکندگی آراء تذکره‌ها و بیدل‌پژوهان درخصوص زندگی بیدل، اهمّیت و ضرورت این تحقیق را مشخّص می‌کند و نتیجة حاصل از آن، رفع ابهام اززندگی بیدل و ترسیم بخشی از خطِ سیر زندگانی اوست که تولد در راجمحل/ اکبرنگر، پیوستن به صحبت میرزاسلیمان، و پس از آن درآمدن در سلک ملازمان اعظم‌شاه بن عالمگیر از آن جمله است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Reviewed the life of Mirza Abdul-Qādir Bēdil Based on the sham e ghariban’s biography
نویسنده [English]
- Seyyed Mehdi Tabatabaei
چکیده [English]
Dr.Seyyed Mehdi Tabatabaei
Assistant professor of Persian Language and Literature Dept,
Shahid Beheshti University
Abstract
Biographies have spread the range of Mirza Abdul-Qādir Bēdil’s Birthplace from Bukhara to Akbarabad, and from Lahore to Bengal and Patna, and from Akbarnegara / Raj mahal to the village of Khwaja Rawash in Kabul, and have attributed his descent to three tribe: Barlas, Arlat and Arlas. Also they do not agree on how to live and praised him Until the year 1096. While the sham e ghariban’s biography quoted from meraat e varedet’s biography, mentions something about Biddles life that reconciling it with Biddle works, biography, history and geography of the Indian characters nodes can unlock some of the ambiguities of his life. This article seeks to looking writings Biddle, biography and history books, clarify the validity of the claims meraat e varedet. The research method is a documentary and by using the library facilities, which has been used in of the scientific achievements of previous researchers. distribution of votes biographers and scholars Biddle for Biddle's life, expresses the importance and urgency of this Research, and the result is demystification of life Bēdil and clarify the trajectory of his life.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: Mirza Abdul-Qādir Bēdil
- meraat e varedet’s biography
- sham e ghariban’s biography
- آزاد بلگرامی، غلامعلی،سرو آزاد، تصحیح عبدالله‌خان، لاهور: مطبع رفاه عام، 1913.
- _____________ ،خزانة عامره، تصحیح ناصر نیکوبخت و شکیل اسلم بیگ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1390.
- آرزو، سراج‌الدین علی بن حسام‌الدین،مجمع‌النفائس، تصحیح هاشم محدث، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385.
- آرزو، عبدالغفور،در خانة آفتاب، تهران: سورة مهر، 1387.
- اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ مغول، تهران: امیرکبیر، 1384.
- بدخشی، محمدطاهر، «بیدل از افغانستان است»،مجلة آریانا،سال 12، شمارة 11، زمستان 1333 ق، صص9تا 17.
- بهاری دولت‌آبادی، عبدالوهاب افتخار، تذکرة بی‌نظیر، تصحیح امید سروری، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1390.
- بیدل، میرزا عبدالقادر،غزلیات، تصحیح و تحقیق سیدمهدی طباطبایی و علیرضا قزوه، تهران: شهرستان ادب، 1393.
- ــ ، ــــــــــ ،نسخة خطّی کتابخانة «مولاناآزاد» (دانشگاهاسلامی علیگر)، شمارة h.g.47/107:294،کتابخانة مولانا آزاد علیگر هندوستان، 1098 ق.
- ــ ، ــــــــــ ،کلیات (4 جلد)،تصحیح خال‌محمد خسته و خلیل‌الله خلیلی، به کوشش بهمن خلیفه بناروانی، تهران: طلایه، 1389.
- حبیب، اسد‌الله، دری به خانة خورشید (سبک هندی، بیدل و بیدل‌شناسی)، بلغاریه: مرکز نشر اینفورماپرنت، 2010.
- خلیلی، خلیل‌الله، فیض قدس (احوال و آثار میرزا عبدالقادر بیدل)، تهران: عرفان، 1386.
- خوشگو، بندرا بن داس، سفینة خوشگو، به کوشش شاه‌محمد عطاءالرحمن کاکوی، پتنه: سلسلة انتشارات ادارة تحقیقات عربی و فارسی در پتنه (بهار)، 1959.
- شفیق، لچهمی نرائن،تذکرة شام غریبان، به‌کوشش محمد اکبرالدین صدیقی، کراچی: انجمن ترقی اردو، 1977.
- الظفر، سید احسن، «بررسی بیانات شاه محمّد شفیع «وارد» طهرانی دربارة برخی از گوشه‌های ناشناخته و مبهم زندگی میرزا عبدالقادر بیدل»، مجلة قند پارسی، شمارة ششم، زمستان 1372، صص 147 تا 158.
- عالم، محمود، «حیرتستان بیدل»، روزنامة اطلاعات، شمارة 25537، 25538 و 25539، 6 و 7 و 8 اسفند 1391، به نقل از: http://www.hendiran.com/showarticle.aspx?id=61.
- عبدالرزاق سمرقندی، کمال‌الدین، مطلع سعدین و مجمع بحرین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383.
- عبدالغنی، ؟ ،احوال و آثار میرزا عبدالقادر بیدل، ترجمة میرمحمد آصف انصاری، کابل: پوهنچی ادبیات و علوم بشری، 1351.
- عینی، صدرالدین، میرزا عبدالقادر بیدل، ترجمة شهباز ایرج، تهران: سورة مهر، 1384.
- قاسم قادری، ابوالقاسم میرقدرت‌الله، مجموعة نغز،به کوشش محمود شیرانی،دهلی: نیشنل آکادمی، 1992.
- قاسمی، شریف‌حسین،«میرزا عبدالقادر بیدل در تذکره‌های شعری»،مجلة قند پارسی، شمارة 40 ـ39، زمستان 1386 و بهار 1387، صص 219 تا 270.
- قزوه، علیرضا،«بازخوانی یک تذکره و درنگی بر شیرازی بودن اجداد میرزا عبدالقادر بیدل»، نقل‌شده در تاریخ 25 مرداد 1386. قابل دسترسی در:http://ghazveh.blogfa.com/8605.aspx
- گلچین معانی، احمد، تاریخ تذکره های فارسی، تهران: سنایی، 1363.
- لودی، شیرعلی‌خان، مرآت‌الخیال، به‌کوشش میرزامحمد ملک‌الکتاب شیرازی، بمبئی: مطعبة مظفری، 1324.
- مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی،دائره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی،تهران، 1367.
- نصرآبادی، محمدطاهر،تذکرة نصرآبادی، تهران: اساطیر، 1378.
- وارد طهرانی، محمدشفیع، مرآت
واردات، به‌کوشش منصور صفت‌گل، تهران: میراث مکتوب، 1383.
)